ارزیابی سمیت تعدادی اسانس گیاهی روی شپشه ‎آرد tribolium castaneum (herbst, 1797) (col.: tenebrionidae) و سوسک چهارنقطه ای حبوباتcallosobruchus maculatus (fabricius, 1775) (col.: bruchidae) در شرایط آزمایشگاه

اسانس های گیاهی با اثرات شناخته شده ای که روی آفات گذاشته اند، می توانند جایگزین مناسبی برای آفت کش های شیمیایی رایج باشند. در این تحقیق، اثرات سمیت تدخینی، تماسی و دورکنندگی اسانس صمغ، میوه و برگ بنهpistacia atlantica desf. subsp. kurdica (zohary) rech. f. روی حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات callosobruchus maculatus (fabricius, 1775) و شناسایی ترکیبات، اثرات سمیت تدخینی، تماسی و دورکنندگی اسانس میوه و برگ خنجوکpistacia khinjuk stocks روی حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات و شپشه قرمز آردtribolium castaneum (col.: tenebrionidae) در 24 و 48 ساعت مورد بررسی قرار گرفت. آزمایش در قالب طرح کامل تصادفی، در شرایط دمایی°c 25±1، رطوبت نسبی 5±60% و تاریکی انجام شد. 22 ترکیب فرار از اسانس میوه خنجوک که بتا-پینن (64/21%) و سابینن (20%) عمده ترین ترکیبات آن و در اسانس برگ خنجوک 18 ترکیب فرار که عمده ترین ترکیبات آن شامل اسپاتولنول (03/21 %)، بتا-پینن (19%) بود، شناسایی شد. در آزمایش های سمیت تدخینی، تماسی و دورکنندگی، با افزایش غلظت اسانس ها، به ترتیب میزان مرگ‎و‎میر و دورکنندگی آفات افزایش یافت. در آزمایش سمیت تدخینی اسانس اندام های بنه در 48 ساعت، به ترتیب اسانس صمغ (?l/l air 33/4lc50= ،h 19/16lt50= ) و میوه بنه (?l/l air 08/9 = lc50،h 87/18lt50= ) و در سمیت تماسی در 48 ساعت، اسانس صمغ (?l/l air 063/0(lc50= و برگ بنه (?l/l air 079/0(lc50= بیشترین سمیت را روی سوسک چهارنقطه ای حبوبات داشتند. در آزمایش سمیت تدخینی اسانس های خنجوک روی سوسک چهارنقطه ای حبوبات و شپشه قرمز آرد در 48 ساعت، گونه دوم مقاومت بیشتری در مقایسه با گونه اول نشان داد همچنین اسانس میوه خنجوک روی سوسک چهارنقطه ای حبوبات (?l/l air77/13lc50= ،h 17/19lt50= ) تاثیر بیشتری در مقایسه با برگ آن (?l/l air 17/19= lc50،h 15/20lt50= ) و در آزمایش سمیت تماسی در 48 ساعت، اثر اسانس برگ خنجوک روی سوسک چهارنقطه ای حبوبات (?l/cm2114/0(lc50= بیشتر از میوه آن (?l/cm2133/0(lc50= بود. در آزمایش دورکنندگی اسانس های بنه و خنجوک روی سوسک چهارنقطه ای حبوبات در 2 و 4 ساعت، بیشترین میزان دورکنندگی در بالاترین غلظت اسانس ها ?l/cm3) 0234/0) به ترتیب مربوط به اسانس های صمغ بنه (88%)، برگ بنه (77%) و برگ خنجوک (76%) در 2 ساعت بود. نتایج، بیانگر تاثیر بالای اسانس اندام های بنه و خنجوک روی حشرات کامل سوسک چهارنقطه ای حبوبات و شپشه آرد بوده و این اسانس ها دارای پتانسیل بالایی جهت کنترل آفات مذکور می باشند.